VIÊN NGỌC GIỮA ĐỜI THƯỜNG
Ngày ấy, chúng tôi học chung một lớp, thiếu thốn đồng cảm, khó khăn gian khổ
cùng chia sẻ. Ra trường công tác ở các tỉnh khác nhau, chúng tôi mỗi người một
nẻo. Sau bao nhiêu năm biệt tin, tôi và em cũng là người luôn dõi tìm
kiếm để có được đầu mối sợi dây kết nối và lần đường từ xa đến cùng nhau . Ngồi
tâm sự, ôn lại chuyện cũ, nhắc đến bạn bè, tôi “ phát ghen” lên khi em bảo LH là ân nhân của em đấy, anh
biết không ? Mà LH là ai kia chứ, nếu đặt lên bàn cân “ hình thể ” thì hai đứa
chúng tôi cũng chỉ kẻ tám lạng người nửa
cân thôi chứ hơn kém gì nhau ?! . Ngày ấy, thông tin duy nhất mà tôi biết là LH
sau khi tốt nghiệp Đại học hệ 4 năm tại Hà Nội, “ bị điều ” đến công tác vùng khỉ ho cò gáy, vùng cao heo hút của Nghệ
An - trường cấp III Quế Phong. Tôi chưa đến Quế Phong, nhưng là người Nghệ, tôi
biết Quế Phong nằm vùng Tây bắc của tỉnh, đường sá, giao thông đi lại vô cùng
khó khăn. Từ thành phố Vinh về Quế Phong mỗi tuần chỉ có một chuyến xe khách, thuận
lợi có thể 3 ngày, nhưng chẳng may khi xe cọc cạch chết máy dọc đường hay vào
mùa mưa lũ nước dâng cao, khe suối chặn đường, sườn núi sạt lở thì còn khốn
khổ; đi tiếp không được, quay lại không
xong có khi phải ăn chực nằm chờ nhờ nhà dân hàng tuần lễ. Đấy là mới chuyện đi
lại, còn cuộc sống vật chất ở vùng cao hết sức khó khăn vất vả, thiếu thốn đủ
thứ , rừng thiêng nước độc, sốt rét xanh người. Phong tục tập quán, ngôn ngữ,
nếp sống văn hóa của đồng bào người dân tộc Thái, các dân tộc ít người còn hoàn
toàn xa lạ. Nói tóm lại lên vùng cao ngày ấy chẳng khác gì bị “ đày ” đi biệt
xứ dẫu nói là công tác ở tỉnh nhà nhưng mỗi năm chỉ nghỉ hè hay tết Nguyên đán
mới có dịp về thăm gia đình, quê hương yêu dấu .
Tôi cố giữ nét mặt
bình thản, mà em thì không nhận ra xúc cảm của tôi được ngụy trang, dấu kín,
nên say sưa kể tiếp :
Sau khi học xong chương trình năm thứ tư ở Hà Nội, theo tiếng gọi của phong
trào “ Ba sẵn sàng ” do Trung ương đoàn thanh niên phát động, số sinh viên trường Đại học Sư phạm Vinh gửi
ra Hà Nội học năm thư tư chúng em quay trở về đất lửa miền trung theo đề nghị
thiết tha của Ty Giáo dục Nghệ An với Bộ Giáo dục. Anh biết đấy, khi khoa Hóa
trường ĐHSP Vinh chưa giảng dạy chương trình năm thứ tư thì chúng em cũng tạm
coi là hạt giống đỏ của bộ môn trong ngành. Mang trong mình nhiệt huyết, hăng say của tuổi
trẻ, niềm tin yêu nghề nghiệp, em được bố tháp tùng vào Nghệ An nhận công tác .
Trên vai một đầu là chiếc vali đựng đồ dùng cá nhân, đầu kia là bó sách to đùng cùng tư liệu phục vụ công tác giảng
dạy, nghiên cứu lâu dài. Hai bố con lếch thếch lúc đi bộ, lúc nhảy tàu, nhảy xe
từ Hà Nội, qua Thanh Hóa vào đất Nghệ bây giờ đang đầy khói lửa, bom đạn của
chiến tranh. Tàu xe ngày ấy đã hiếm hoi lại chỉ chạy vào ban đêm để tránh bị
máy bay Mỹ ném bom . Tìm về đến Ty Giáo dục sơ tán ở huyện Diễn Châu, bố con em
hòa vào đám đông sinh viên đến nhận việc cùng giáo viên người miền Bắc giảng
dạy lâu năm chờ đợi xin được chuyển vùng công tác về quê ngoài Bắc. Điểm khác
biệt trong đám đông ấy là em quá trẻ lại bé nhỏ, nhẹ cân nên gặp ai cũng được
dành cho một câu thăm hỏi hoặc bông đùa. Khi gặp ông Trưởng phòng Tổ chức cán
bộ em được trao ngay quyết định đã viết sẵn với câu nói lạnh lùng, tỉnh bơ, dẻo
quẹo : Cô học giỏi phải được ưu tiên cho vùng cao, vùng xa. Nói xong ông thản
nhiên quay sang gọi người khác vào tiếp tục làm việc. Bước chân ra khỏi phòng
Tổ chức cán bộ, mọi người xúm vào hỏi em được nhận công tác ở đâu. Khi biết em
“ được” về trường cấp III Quế Phong các thầy cô giáo cũ ai cũng đều tròn xoe
mắt kinh ngạc với “ ưu ái” đặc biệt này. Cũng có vài lời nói tổ chức đối xử quá
tàn nhẫn, có người rủa ông Trưởng phòng độc ác với “ cô bé” từ phương Bắc vượt
bom đạn về đây. Cũng có người dọa em những khó khăn gian khổ với cái lạnh khủng
khiếp của vùng cao thế này, thế kia nhưng em vẫn thản nhiên chấp nhận.
Xin có vài lời nói thêm về cô gái được Trưởng phòng Tổ chức phân công về trường cấp III Quế Phong, Nghệ An giảng dạy. Vốn là sinh viên xuất sắc khoa Hóa trường ĐHSP Vinh được cử ra trường ĐHSP Hà Nội học chương trình năm thưa tư, nhờ sự cố gắng của bản thân mà chỉ một năm học ngắn ngủi , “ cô bé” đã lọt vào đôi mắt nghiêm nghị, khắt khe của Giáo sư Nguyễn Đình Huề, ông tổ của ngành Hóa Lý Việt Nam. Sau kỳ thi tốt nghiệp, đích danh Giáo sư Nguyễn Đình Huề trực tiếp lên Bộ Giáo dục xin giữ “ cô bé ” ở lại bộ môn Hóa Lý trường ĐHSP Hà Nội làm “ đệ tử ” cho Giáo sư. Bộ Giáo dục chấp nhận và hai thầy trò yên tâm sau kỳ nghỉ hè sẽ gặp nhau trong một tổ chuyên môn. Oái oăm thay, do xuất thân là sinh viên trường ĐHSP Vinh, nên lãnh đạo trường Vinh ngày ấy kiên quyết đòi người của trường mình đã đào tạo để phục vụ cho địa phương mang nặng nghĩa tình với nhà trường nên Bộ GD cũng đành thoái lui ý kiến. Sau kỳ nghỉ hè đến trường hai thầy trò không thể làm thế nào khác được vì tên “ cô bé ” đã nằm trong danh sách giáo viên do Ty Giáo dục Nghệ An quản lý. Cuộc đời cô sinh viên bé nhỏ ấy trải qua bao thử thách khắc nghiệt bởi cái tôi nhỏ nhen của mỗi lãnh đạo , cán bộ quản lý giáo dục địa phương nhưng không vì thế mà cản trở ý chí phấn đấu vươn lên của cô gái ấy. Cô gái bé nhỏ đã lần lượt bảo vệ thành công , xuất sắc luận án phó Tiến sĩ rồi Tiến sĩ và là một trong những phụ nữ được nhận giải thưởng Covalepskaia do phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình trao giải.
Đang sắp xếp đồ đạc tìm đường, phương tiện để lên đường thì LH, bạn cùng lớp
quê Nghi Lộc không biết từ đâu trong đám đông gọi tên em. LH thông báo đã nhận
quyết định về trường cấp III Anh Sơn, cách Diễn Châu chừng bảy tám chục cây số,
nằm trên đường quốc lộ số 7 và hỏi em được phân công công tác ở đâu. Khi biết
em phải về trường cấp III Quế Phong, sau mấy phút kinh ngạc chẳng hiểu sao, LH
nắm tay em lôi xềnh xệch quay lại phòng Tổ chức cán bộ. Anh đã chủ động đề nghị
ông Trưởng phòng đổi quyết định của hai người cho nhau. Lúc này sự ngạc nhiên
của LH ban đầu lại chuyển sang em với việc làm của anh và thế là em thì lên Anh
Sơn, còn LH thì “ bị điều ” đi Quế Phong.Thông tin mà tôi có được trước đây về LH chính xác là như thế . Mà anh LH từ bao năm nay đối xử với em cũng bình thường
như bao bạn bè khác trong lớp mình đó, điều này chắc anh quá rõ. Anh LH trở thành ân nhân của em từ đó.
Quả thật, lần đầu nghe bảo LH là ân nhân của em, tâm trạng tôi không thật thoải
mái. Nghe em kể câu chuyện trên, về việc làm của LH, tôi cảm thấy mình bây giờ
nhẹ tênh trên bàn cân, cán cân hoàn toàn nghiêng về một phía. Mà không, không
còn bàn cân nữa, LH đã đẩy tôi ra khỏi đĩa cân mà bản thân tôi thực sự không
bao giờ được nghĩ đến đưa lên bàn cân cùng LH, giả sử tôi là nhân vật như LH
trong câu chuyện này, không biết mình sẽ ứng xử ra sao.
Việc LH chủ động đề nghị đổi địa điểm công tác từ trường thuận lợi để đến
trường hết sức khó khăn thay cho em làm những sinh viên, giáo viên, những người
có mặt ở đó tròn xoe mắt ngạc nhiên và thành câu chuyện được bàn tán sôi động
nhất trong ngày hôm ấy. Tâm trạng em bâng khuâng chẳng biết diễn tả thế nào, có
niềm vui, có băn khoăn lo lắng không biết làm như thế có được không khi anh LH
phải đến nơi khó khăn thay mình. Rồi dịp may nữa lại đến với em. Cuộc đời có
việc nhiều khi không theo một sắp xếp nào cả. Đang chờ trời tối để mua vé xe đi
Anh Sơn thì có thầy giáo phó Hiệu trưởng trường cấp III thành phố Vinh cũng về
Ty Giáo dục xin được bổ sung giáo viên. Nghe mọi người bàn tán về em, về câu
chuyện ly kỳ như huyền thoại, ông lắng nghe , suy nghĩ rồi xử lý theo cách nghĩ
của mình. Là người quản lý giàu kinh nghiệm, ông vào gặp và đề nghị Trưởng
phòng Tổ chức cán bộ của Ty xin em về trường ông công tác. Và như vậy, chỉ
trong một ngày thôi, em có ba quyết định khác nhau, từ Quế Phong, về Anh Sơn
rồi ở lại với thành phố Vinh đất Nghệ.
Câu chuyện của em với thầy phó Hiệu trưởng trường cấp III thành phố Vinh và ông
Trưởng phòng Tổ chức cán bộ Ty Giáo dục Nghệ An còn dài dài , khá thú vị gắn
kết với cuộc đời em đến tận hôm nay nhưng “ cú hích thế kỷ ” để làm xoay chuyển
cuộc đời em trước hết thuộc về LH. LH là
viên ngọc quý không phải chỉ cho riêng em mà thực sự là viên ngọc trong suốt
giữa đời thường đặc biệt trong tình cảnh đất nước mình giá trị vật chất, kinh
tế , đồng tiền và giá trị đạo đức, văn hóa, giá trị phẩm chất con người đang
thay đổi, đảo điên như bây giờ
Chắc bạn đọc vẫn còn thắc mắc em trong câu chuyện với tôi quan hệ thế nào ? Xin
thưa : Em là bạn học cùng lớp nhưng kém
tôi mấy tuổi nên mãi mãi phải chịu phận làm em và bây giờ bạn bè dân K5 thường
gọi em là Con ma xó đất Hà thành. Còn LH
chính là anh Lê Văn Hội, dân gốc “ cà có
đuôi hay cà có cuống ” nay nghỉ hưu ở Thị xã Cửa Lò , tác giả của những bài thơ
trữ tình sâu lắng, đầy nắng, đầy gió biển mặn mòi được tích lũy, hun đúc từ
cuộc sống trên mảnh đất quê hương Xô Viết Nghệ An.
Lời cuối cùng , Nguyễn Cử xin được anh Lê Hội thứ lỗi vì đã không xin phép mà vẫn đưa hình ảnh anh lên mạng. Hẹn một ngày không xa, Nguyễn Cử về Thị xã Cử Lò gặp anh “ nộp phạt ”.
Tháng 8-2017
NC
